Natuurlijke cosmetica - worden we misleid?

Pure, biologische, groene, natuurlijke, ethisch verantwoorde cosmetica is in. Vanuit gezondheids- en duurzaamheidsoogpunt geweldig! Helaas zijn veel beautyproducten die als biologisch of natuurlijk op de markt worden gebracht, dit niet. Ze maken dankbaar gebruik van de zwakke wetgeving op dit gebied. Een beautyproduct mag zich bijvoorbeeld biologisch noemen, terwijl het maar een biologisch ingredient bevat. Ook een keurmerk biedt niet altijd uitkomst, omdat er heel veel van zijn, gehanteerde criteria niet altijd even duidelijk en verschillend per keurmerk. Voor de meeste mensen is het bovendien  bijna onmogelijk of veel te tijdrovend om te achterhalen of de cosmetica producten die als biologisch, natuurlijk of ethisch verantwoord worden aangeboden dit ook zijn. Tijd voor een blog om wat meer duidelijkheid te geven.

Waarom is duurzame cosmetica belangrijk?
Uit het recent uitgekomen Global Assessment Report van de IPBES - de wetenschappelijke organisatie van de Verenigde Naties die zich bezig houdt met biodiversiteit - blijkt dat het echt hoogste tijd is om ons meer om de natuur te bekommeren. Nooit ging het zo slecht met de biodiversiteit als nu. De snelheid waarmee planten en diersoorten verdwijnen ligt tientallen tot honderden keren hoger dan afgelopen tien! miljoen jaar. Een miljoen van de in totaal acht miljoen soorten planten en dieren worden met uitsterven bedreigd. Wat een bedreiging is voor het voortbestaan van de mens en de aarde. Landbouw en verstedelijk zijn belangrijke oorzaken, het klimaat verandert en vervuiling neemt toe. Mensen halen zoveel grondstoffen uit de natuur, dat het onmogelijk voor de natuur is zich te herstellen[1]. Het mag duidelijk zijn dat duurzame grondstoffen voor cosmetica producten geen overbodige luxe zijn!

Wat heeft biologische cosmetica met je gezondheid te maken?
Heb je je ooit gerealiseerd dat het meeste dat je op je huid smeert, rechtstreeks je bloedbaan in gaat? En niet zoals bij levensmiddelen nog door de lever afgebroken wordt? En wist je dat de huid 60 procent van je lichaamsoppervlakte vormt, dus het in feite belangrijker is gezonde cosmetica te gebruiken dan gezond te eten? Van echt biologische cosmetica weet je dat geen pesticiden of andere onveilige stoffen bij de productie van ingredienten zijn gebruikt. En dat de ingredienten duurzaam verbouwd worden.

Wanneer is cosmetica natuurlijk? De onduidelijkheid van keurmerken.
Wat ‘gezonde’ natuurlijke cosmetica is en wat niet is voor de meeste van ons moeilijk te bepalen. Alleen al in Europa bestaan minimaal acht verschillende certificeringslabels voor natuurlijke cosmetica [2]. Ieder van deze keurmerken hanteert zijn eigen standaarden. Waarbij de een strikter is dan de andere. Voor de consument bijna onmogelijk om hier wijs uit te worden. 

          

Om meer eenduidigheid te creeeren is in 2010, na jaren overleg, het Europese keurmerk COSMOS gelanceerd. Een gezamenlijk keurmerk van de grote Europese certificeerders. Omdat deze het moeilijk eens konden worden over de standaarden voor dit keurmerk is het tot nu toe nooit echt goed van de grond gekomen.

Een aantal Europese cosmetica fabrikanten vond de lancering van COSMOS te lang duren en heeft daarom in 2008 het NaTrue keurkmerk geintroduceerd. Dit keurmerk is steeds vaker te vinden op natuurlijke beauty producten. Maar naast de verschillende andere keurmerken. Bovendien kent NaTrue verschillende eisen voor natuurlijke cosmetica producten, natuurlijke cosmetica met biologische ingredienten en biologische cosmeticaproducten. Op zich heel logisch, omdat de 'puurheid' per categorie verschilt. Alleen maakt dit het voor een consument niet eenvoudig om snel te zien hoe puur een product met een NaTrue keurmerk is. Bovendien is het niet makkelijk te achterhalen wat nu precies per categorie de criteria zijn. Ik heb online gezocht en kom uit bij een document, dat een hele studie vereist om duidelijkheid te verschaffen. Een eenvoudig 'quick scan'overzicht kon ik nergens vinden.

In onderstaand filmpje wordt de achtergrond van het NaTrue keurmerk uitgelegd 

 

Om het nog complexer te maken, heeft een aantal merken bewust geen biologisch keurmerk. Omdat ze de eisen van de keurmerken onvoldoende streng vinden. Terwijl in ieder geval een deel van deze merken, biologischer/puurder is dan veel producten die wel gecertificeerd zijn. Een gecertificeerd biologisch product mag bijvoorbeeld tot vijf procent synthetisch conserveermiddel bevatten. En een aantal natuurlijke keurmerken staat het gebruik van huidirritanten als phenoxy ethanol of cocamidopropyl betaine toe. Wereldwijd zijn er een aantal heel slimme mensen die het gelukt is veilige en effectieve cosmetica producten te maken zonder synthetische conserveermiddelen. En daarom niet 'over een kam geschoren' willen worden, met merken met keurmerk, die wel synthetische conservering gebruiken.

Ook zijn er super pure (kleinere) merken, voor wie certificering te duur is. Om te bepalen of de producten van deze merken echt biologisch zijn is het belangrijk de achtergrond en oprichter/productontwikkelaar van het merk te kennen. Ik [5] vraag bij kleinere merken altijd naar de herkomst van ingredienten, als niet meteen duidelijk is of deze biologisch of zuiver natuurlijk (niet vervuild) zijn.

Green washing
Bovendien hoeft, zoals hierboven ook aangegeven, cosmetica die als biologisch verkocht wordt, niet als zodanig gecertificeerd te zijn. Dit in tegenstelling tot levensmiddelen. Een beautyproduct kan dus als biologisch worden omschreven, zelfs als het maar een biologisch ingredient bevat.  De consument wordt al snel om de tuin geleid door kreten als ‘met biologische ingredienten’, ‘biologisch’, ‘natuurlijk’, ‘Sanex 0% - zonder parabenen, kleurstoffen, phenoxyethanol’, etc..

Ook de natuurlijke uitstraling van merken als Aveda, Rituals en de Body Shop maakt dat veel consumenten denken dat deze natuurlijk of zelfs biologisch zijn. Veel producten van deze merken bevatten echter nog voor gezondheid of milieu schadelijke ingredienten [3]. En zijn zeker niet, of maar beperkt biologisch. Een merk als Aveda ontplooit wel veel goede initiatieven op het gebied van duurzaamheid. [4]

Helaas wordt regelmatig een bij consumenten bekend onveilig ingredient als parabenen uit een product gehaald en vervangen door een ingredient dat even schadelijk of misschien nog schadelijker is. Maar bij de consument niet bekend. Geen ramp, als een merk hier transparant in is. Maar vaak is dit niet het geval. En wordt de schijn gewekt dat een product gezond is, omdat het bijvoorbeeld geen parabenen bevat. 

Voorbeeld van verwarrende producten - Bio Oil
De naam van dit product klinkt super biologisch. Een biologisch ingredient is echter niet in de olie te vinden. Het belangrijkse ingredient van deze olie is bovendien paraffinum liquidum. Een goedkoop rest product uit de olie industrie, dat  een zacht huidgevoel geeft, maar je huid afsluit. Zodat de natuurlijke huidfunctie verstoord wordt. Stop je met het gebruik van een product met paraffinum liquidum dan zal je huid droog en trekkerig aanvoelen. Je huid heeft meer en meer product nodig om zacht aan te blijven voelen. Paraffinum liquidum of haar minder vloeibare 'zusje' petrolatum is de basis van heel veel cosmetica producten. Kijk maar eens op ingredientenlijstjes.

Voorbeeld van verwarrende producten - Sanex 0%
Bevat 0% parabenen, 0% kleurstoffen, 0% zeep. En garandeert de afwezigheid van geurallergenen. Is bovendien dermatologisch getest. De douchegel bevat echter schuimmiddelen sodium laureth sulfaat en cocamidopropyl betaine. Beide niet echt huidvriendelijke ingredienten.

Natuurlijk of ethisch verantwoord is niet gelijk aan gezond
Veel mensen realiseren zich niet dat een (plantaardig) ingredient natuurlijk kan zijn en/of ethisch verantwoord geproduceerd, maar als het niet biologisch is, nog resten van chemische gewasverbeteraars of giftige onkruidvernietigers kan bevatten. Een zogeheten 'natuurlijk' cosmetica product kan dus nog vol zitten met voor je gezondheid minder fijne stoffen. 

Zijn echt pure ingredienten altijd biologisch?
Dit is niet het geval. Een aantal ingredienten kan nooit biologisch zijn, maar wel super puur. Bijvoorbeeld uit de ongerepte natuur geoogste algen of Himalaya of Dode Zee Zout. Deze ingredienten zijn niet geteeld, en daarom niet biologisch. Een cosmetica product met een hoog gehalte aan ingredienten uit de ongerepte natuur kan daarom geen biologisch keurmerk hebben, maar wel 100% natuurlijk en ook super puur zijn!

Voortschrijdend inzicht - vandaag veilig, morgen niet meer
Mede omdat de markt voor biologische cosmetica een markt in ontwikkeling is, is nog niet van alle ingredienten bekend of ze nu wel of niet schadelijk zijn voor je gezondheid. Kijk maar eens op de uitgebreide 'Skindeep' cosmetica ingredienten database van de gerenommeerde Environmental Working Group [6]  - van veel nieuwere ingredienten is nog maar weinig bekend over de veiligheid voor je gezondheid. Toen ik INDISHA startte in 2010 werd phenoxy ethanol gebruikt als door keuringsinstanties goedgekeurd veilig conserveermiddel voor biologische en natuurlijke cosmetica. Helaas werd rond die tijd duidelijk dat het een huidirriterend ingredient is. Dus niet in biologische/natuurlijke cosmetica thuis hoort. Voor veel biologische merken die phenoxy ethanol gebruikten een (financieel) drama. Een nieuwe manier van conserveren moest worden gevonden. En bestaande producten vervangen door andere.

Door de bomen het bos zien
Kun je het nog bijbenen? Hopelijk is het iets duidelijker geworden hoe lastig het is om (snel) te beoordelen of een cosmetica product duurzaam en/of natuurlijk of biologisch is. En hoe makkelijk het voor een merk is om je om de tuin te leiden. Bewust of onbewust, want - hoe raar het ook klinkt - ook bij producenten die door merken ingehuurd worden voor productontwikkeling, ontbreekt regelmatig de kennis over veiligheid van ingredienten. Dit is een van de redenen dat ik INDISHA gestart ben; om andere mensen bij het switchen naar 'gezonde' cosmetica, mijn zoektocht naar echt pure cosmetica te besparen. Bij INDISHA checken we alle producten grondig op puurheid van ingredienten, voordat we ze in ons assortiment opnemen. Alleen die cosmetica producten waarvan we overtuigd zijn dat ze zo puur zijn dat je ze zou kunnen eten, nemen we op in ons assortiment. Ook letten we op duurzaamheid van verpakkingsmateriaal en waar relevant op fair trade productie. Mochten we er een keer naast zitten - wat naar mijn weten tot nu toe niet is gebeurd -, of wetenschappelijke inzichten veranderen, dan zijn we de eerste om dit te communiceren en waar nodig ons assortiment aan te passen. 

 

[1] NRC Nieuws 07-05-2019 
[2] Soil Association (2002, UK), BDIH (1995, Duitsland), ICADA (Duitsland), Ecocert (2002, Frankrijk), Cosmebio (2002, Frankrijk), ICEA (2003, Italie), BioCosc (2006, Zwitserland), Biogarantie (2004, Belgie)
[3] Bijvoorbeeld SLES en Cocomidapropyl in Rituals douchegel. Deze zorgen voor schuim, maar zijn beide huidirriterend. Of twijfelachtig conserveermiddel phenoxy ethanol
[4] Is Aveda a decent green option? NOW magazine
[5] Jeanine van INDISHA
[6] De Environmental Working Group is een gerenommeerde Amerikaanse non profit organisatie met als doel 'to empower people to live healthier ives in an EWG doet ontzettend veel baanbrekend onderzoek naar onder andere de veiligheid van cosmetica ingredienten.