Zijn siliconen in cosmetica slecht voor je?

In heel veel niet pure cosmetica producten zitten siliconen. De meningen zijn nogal verdeeld of deze oke zijn voor je huid en gezondheid of niet. En of ze nu wel of niet schadelijk zijn voor het milieu. Tijd om er dieper in te duiken! 

Wat zijn siliconen?

Siliconen zijn synthetische stoffen. Het zijn polymeren; een organische verbinding van silicium (zit onder andere in zand) en zuurstof atomen. Die chemisch aan elkaar gekoppeld zijn door middel van een synthese proces met behulp van verschillende hulpstoffen. Waardoor een niet organisch product overblijft. Er bestaan verschillende typen siliconen. Van ieder is de polymeer structuur verschillend qua samenstelling en lengte. 

Toepassingen zijn heel uiteenlopend: 

• Siliconen olie in cosmetica (bijvoorbeeld dimethicone)
• Siliconen olie als anti luis middel
• Borst implantaat
• Smeerolie
• Siliconen lijm
• Siliconen rubber
• Siliconen - stopverf
• Steunzolen
• Contactlenzen

Voordeel van siliconen is dat ze goed bestand zijn tegen de inwerking van zuurstof en uv-licht (geen oxidatie). Beter bestand zijn tegen hoge of lage temperaturen dan vergelijkbare stoffen. Niet breekbaar zijn. En warmte slecht geleiden (handig bij bakvormen bijvoorbeeld. De warmte in een vorm wordt goed vastgehouden, maar je verbrandt je vingers niet). 

Wat doen siliconen in cosmetica?

Siliconen maken een cosmetica product makkelijk smeerbaar. En zorgen dat deze glad op de huid aanvoelt. Oneffenheden opgevuld worden. En je huid wat voller lijkt. Doordat de siliconen een dun filmpje op de huid leggen. Dit laagje is echter poreus (als een soort gaasje), zodat je huid kan blijven ademenen. Maar vocht wel beter vasthoudt. En grotere moleculen van bijvoorbeeld irriterende stoffen van buitenaf, minder goed doorlaat. Waardoor deze niet in contact komen met je huid. 

In haarverzorgingsproducten leggen siliconen een laagje om je haar, waardoor dit zacht aanvoelt en makkelijk kambaar is. De siliconen zorgen dat je haar beschermd wordt tegen vuil, weer en wind. En de hitte van fohn of stijltang.

Je herkent siliconen in de ingredientenlijst van een product door de naam die eindigt op cone of xane (veelgebruikte in cosmetica zijn: dimethicone, cyclopentasiloxane, cyclomethicone).

Siliconen zijn geur- en kleurloos. En goedkoop. Dit maakt dat ze in combinatie met de hiervoor genoemde eigenschappen populair zijn bij cosmetica fabrikanten.

Drie soorten siliconen

Voor gebruik in cosmetica bestaan drie soorten/categorien siliconen:

• Water-oplosbare; kan verwijderd worden met water.
• Niet water-oplosbare; kan alleen verwijderd worden met een sulfaten reiniger. Alleen met een olie zijn ze niet te verwijderen. Bijvoorbeeld dimethicone
• Vluchtige; vervliegen in de loop van de tijd na het opbrengen. Bijvoorbeeld cyclopentasiloxane

Zijn siliconen slecht voor je huid?

Dat hangt af van welke silicone, hoe deze gebruikt wordt en of je je huid zodanig reinigt dat je de silicone van je huid afhaalt. 

Dimethicone

Dimethicone is een silicoon dat veel in huidverzorging gebruikt wordt. Deze is niet in water (of olie) oplosbaar of vluchtig. Gebruik je cosmetica met pure dimethiconen, dan is het zaak ze iedere dag goed van je huid te halen! Wat een uitdaging is omdat ze niet in water of olie oplosbaar zijn en maar deels in (zachte) alcohol. Een reiniger met sulfaten (als SLS, SLES) kan ze (deels) verwijderen. Alleen die zijn niet goed voor je huid. Een zogenaande 'micellar' reiniger of een dubbele reiniging met eerst een milde gel en daarna een olie of balm reiniger helpt dimethicone goed te verwijderen.

Blijven er restanten op je huid, dan kunnen die een laagje vormen waardoor je huid haar natuurlijke functie niet goed kan uitoefenen en uitdroogt. De 'vuil' restjes dimethicone kunnen samen met talg en andere vuiligheden je porien verstoppen. Wat acne kan veroorzaken. 

Ook is er onderzoek waaruit blijft dat dimethicone huidirritatie versterken en bij langdurig gebruik oogirritatie geven. En bij mensen met een gevoelige huid allergie kan veroorzaken. Ander onderzoek geeft weer aan dat siliconen niet irriterend zijn. 

Cyclopentasiloxane

Cyclopentasiloxane is een zogenaamde 'vluchtige' silicoon. En wordt/werd heel veel in cosmetica producten gebruikt. Op de huid aangebracht geeft deze ook het gladde gevoel. Maar verdampt in de loop van de dag en laat andere werkstoffen uit het cosmetica product achter om hun werk te doen. Deze silicoon lijkt dus in eerste instantie weinig slechts te doen voor je huid. In 2020 heeft de EU echter verboden deze nog in stay on cosmetica producten te gebruiken. Vanwege potentiele gezondheidsrisico's. 

Wondjes genezen met siliconen

Voorstanders van siliconen voor gebruik in cosmetica, schermen vaak met het feit dat ze medisch gebruikt worden voor onder andere wondgenezing. Is dit terecht? Siliconen kunnen helpen bij wondgenezing, doordat ze een laagje op de huid leggen, waar zuurstof doorheen kan. Waaronder een wond rustig kan genezen. Genezing verstorende stoffen van buiten kunnen niet bij de wond. De wond krijgt kans in zijn eigen 'bubble' te genezen. 

Dit is echter wat anders dan bij gebruik in cosmetica. Daar hebben siliconen vooral een oppervlakkige functie: een product smeerbaarder maken, een glad huidgevoel, lijntjes en andere onregelmatigheden opvullen. Zodra je het product met silicone weer van je gezicht af wast is deze functie verdwenen. 

Laat je het op je gezicht zitten of reinig je niet goed en smeer je iedere dag weer een nieuw laagje product met siliconen, dan kunnen ze zich ophopen en je huid verstoppen of op termijn een reactie veroorzaken. 

Zijn siliconen slecht voor je haar?

Op korte termijn hebben siliconen in haarproducten meestal een mooi effect. Het nadeel van siliconen in haarproducten is echter dat ze vaak lastig uitwasbaar zijn (de meeste die gebruikt worden in haarverzorging zijn niet water oplosbaar). Dit gaat vaak alleen met uitdrogende en milieu onvriendelijke sulfaten shampoo's. En dan nog blijft er vaak een restant op je haar achter. Je haar kan hier op termijn door beschadigen en uitdrogen.

Is je haar al in slechte conditie, dan maken de siliconen producten wel dat je haar beter aanvoelt en er glad uitziet. Maar ze verbeteren de conditie van je haar niet. Dus onder dat laagje blijft beschadigd haar zitten.

Doordat ze lastig uitwasbaar zijn, bouwen de siliconen vaak een laagje op laagje op je haar. Dit kan hierdoor verzwaren, waardoor krullend haar juist niet mooi valt. Krullend haar is bovendien vaak droger dan niet krullend haar (1), een siliconen laagje op je haar kan het nog verder uitdrogen. Waardoor het sneller pluist. 

Die ophoping van laagjes siliconen, kan ervoor zorgen dat je haar en hoofdhuid niet goed meer kunnen functioneren. De natuurlijke verzorgende huidolien die je lichaam produceert, kunnen niet meer bij je hoofdhuid of haar. Of talg van je huid kan zich gaan ophopen, samen met het laagje siliconen. Voedende en vochtinbrengende ingredienten van verzorgingsproducten komen van buitenaf niet door het laagje heen. 

In extreme vorm zie je dit bij anti luis producten op basis van een hoge concentratie dimethiconen. Deze verstikken de luizen en luizeneitjes. Daar ben je dus van af. Alleen kost het wat moeite om vervolgens het anti-luis product uit je haar te krijgen. Je haar ziet er vettig uit en hangt slap. Vaak zijn meerdere wasbeurten nodig met een wat agressievere sulfaten shampoo, om je haar weer oke te krijgen. 

Een natuurlijke tip om siliconen residuen uit je haar te wassen is het gebruik van baking soda (dat is wat anders dan bakpoeder!) en daarna appelazijn als conditioner te gebruiken. 

Toegevoegde waarde voor huid of haar?

Siliconen hebben niet echt een toegevoegde waarde voor je huid of haar. Naast het optische effect wat ze creeeren. Ze hebben geen enkele voedende waarde voor je huid. Ze trekken je huid niet in. Haal je ze van je huid af, dan is het effect weg.

Ze bevatten geen voedingsstoffen of mineralen bijvoorbeeld. In tegenstelling tot natuurlijke olien of andere natuurlijke huidverbeterende ingredienten. 

Dat wil niet zeggen dat alle natuurlijke olien een geschikt alternatief zijn voor siliconen. Maar er zijn een groot aantal olien die makkelijk in je huid of haar trekken (geen vettig laagje achterlaten), je huid of haar met een beschermend laagje hoeden tegen invloeden van buitenaf zonder deze te verstoppen. En je huid/haar tegelijkertijd te voeden met in de olie aanwezige werkstoffen. Een voorbeeld is het huideigen ceramide. Ook jojoba olie en squalaan trekken snel in je huid en lijken qua samenstelling veel op huideigen vetten. Ze hebben alleen niet of minder het instant optische effect dat siliconen hebben.

Hyaluronzuur is een ander natuurlijk en huideigen ingredient dat water aan zich bindt en zo zorgt voor een mooie, vollere huid. Glycerine doet dit ook vanuit haar eigenschap vocht aan te trekken en vast te houden. 

Liposomen zorgen zowel voor optimale hydratatie van je huid en helpen werkstoffen uit andere ingredienten in een verzorgingsproduct sneller je huid in te gaan. 

Zijn siliconen slecht voor je gezondheid?

Dit hangt af van het type silicoon. Recente studies tonen aan dat de groep polydimethylsiloxanes schadelijk voor je gezondheid en het milieu kunnen zijn (6). Dit is een groep siliconen die veel in cosmetica gebruikt wordt als cyclomethiconen. Van bijvoorbeeld cyclotetrasiloxane wordt vermoed dat het een schadelijk effect op vruchtbaarheid kan hebben. 

Daarom mogen cyclotetrasiloxane en cyclopentasiloxane volgens Europese wetgeving (2020) alleen nog in wash off cosmetica producten gebruikt worden met een maximale concentratie van 0.1%. De eerste mag bovendien alleen nog aan een nieuw (rinse-off) cosmetica product toegevoegd worden als dit technisch gezien niet anders kan. Octamethylcyclotetrasiloxane mag helemaal niet meer gebruikt worden in cosmetica. (7)

Als reactie hierop wordt vanuit de cosmetische industrie onderzoek gedaan naar alternatieven als organogemodificeerde siliconen of esters. Op termijn zal blijken of dit gezondere alternatieven zijn. 

Van een anders soort siliconen, die uit implantaten, is bekend dat als ze gaan lekken lichamelijke klachten kunnen veroorzaken. Deze lijken op klachten van auto immuun ziektes: o.a. vermoeidheid, gewrichtspijn, jeuk, droge ogen of mond, spierverslapping. 

Siliconen en het milieu

Onderzoeken geven aan dat siliconen maar heel langzaam afbreken - ze doen er een kleine 500 jaar over - en zich kunnen ophopen in de natuur (5), (6). Wat schade kan veroorzaken. 

Conclusie

Een deel van de in cosmetica gebruikte siliconen lijkt in eerste instantie geen kwaad te kunnen doen voor je huid of haar. Ze zorgen dat een creme lekker smeert, geven een glad gevoel en vullen oneffenheden op. Meer dan dat andere ingredienten dit lijken te kunnen. Voorwaarde is wel dat je je huid goed reinigt, na gebruik van een product met siliconen. Omdat anders ophopingen van siliconen restjes kunnen ontstaan. Die wel voor huid- of haarklachten kunnen zorgen. 

Een aantal in cosmetica veel gebruikte siliconen zijn vanaf februari 2020 in de EU verboden of maar in zeer beperkte mate in een product toegestaan. Omdat deze negatieve gezondheidseffecten kunnen hebben. En minder goed voor het milieu zijn. De zogenaamde cyclomethiconen.

Behalve een optisch effect hebben siliconen niet echt toegevoegde waarde in cosmetica producten. Ze bevatten geen actieve ingredienten die je huid langdurig beschermen of voeden. 

Siliconen zijn niet biologisch afbreekbaar, ze worden niet afgebroken door micro organismen. Na een kleine 500 jaar zijn ze afgebroken in het milieu. Afhankelijk van het type siliconen kan dit milieu schade aanrichten. 

Bronnen: Wikipedia, Info.nu, healthline.com, dermabase, ewg, PubMed, natuurlijke-huidverzorging.com